Προεδρική κρίση στη Βενεζουέλα (2019)

Το 2019 ξέσπασε προεδρική κρίση στη Βενεζουέλα, όταν η Εθνοσυνέλευση της χώρας, στην οποία έχει την πλειοψηφία η αντιπολίτευση, κήρυξε παράνομο τον πρόεδρο της χώρας, Νίκολας Μαδούρο και αναγνώρισε ως πρόεδρο της Βενεζουέλας, τον Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης, Χουάν Γκουαϊδό.

Ο Μαδούρο είχε εκλεγεί για δεύτερη φορά πρόεδρος της Βενεζουέλας στις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Μάιο του 2018, όμως τόσο η εκλογική διαδικασία όσο και τα αποτελέσματα των εκλογών αμφισβητήθηκαν έντονα. Στις 10 Ιανουαρίου 2019, την ημέρα της δεύτερης ορκωμοσίας του Μαδούρο, η Εθνοσυνέλευση ανακήρυξε παράνομη την επανεκλογή του. Από την άλλη πλευρά το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, που πρόσκειται στον Μαδούρο, χαρακτήρισε αντισυνταγματική την απόφαση της Εθνοσυνέλευσης. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας έκανε λόγω για καθοδηγούμενο από τις Η.Π.Α πραξικόπημα προκειμένου να ανατρέψουν τον Μαδούρο και να ελέγξουν τα πετρελαϊκά αποθέματα της χώρας. Τους ισχυρισμούς αυτούς αρνήθηκε ο Γκουαϊδό, ο οποίος δήλωσε ότι το κίνημά του το στήριζαν φιλειρηνικοί διαδηλωτές.

Στις 24 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε έκτακτη συνεδρίαση των κρατών του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών. Ο Οργανισμός χαρακτήρισε παράνομη την κυβέρνηση του Μαδούρο και ζήτησε την εκ νέου διεξαγωγή προεδρικών εκλογών, στις οποίες θα τηρηθούν οι εγγυήσεις «για ελεύθερη, δίκαιη, διαφανή και νόμιμη διαδικασία».Στις 26 Ιανουαρίου συνήλθε το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αλλά δεν κατέληξε σε ομόφωνη απόφαση. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε σε διάλογο τις δύο πλευρές.

Τα γεγονότα

Ορκωμοσία του Μαδούρο μετά την επανεκλογή του και αντιδράσεις

Στις 10 Ιανουαρίου 2019 ο Νίκολας Μαδούρο ορκίστηκε για δεύτερη φορά Πρόεδρος της Βενεζουέλας. Μερικές μέρες όμως πριν ένας δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ο Christian Zerpa, διέφυγε στις Η.Π.Α και χαρακτήρισε τον Μαδούρο «ανίκανο» και «παράνομο». Λίγα λεπτά μετά την ορκωμοσία του Μαδούρο, ο Οργανισμός των Αμερικανικών Κρατών, σε μια έκτακτη συνεδρίαση του Διαρκούς Συμβουλίου του, ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο χαρακτήριζε παράνομη την νέα προεδρεία Μαδούρο και ζητούσε νέες εκλογές. Αντίθετα η Ρωσία, η Τουρκία, η Κίνα και η Μπολιβαριανή Συμμαχία των Λαών της Αμερικής μας (Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America -ALBA) στήριξαν την εκλογή του. Επίσης μικρά κράτη της Καραϊβικής (η Δομινίκα, ο Άγιος Χριστόφορος και Νέβις και το Τρινιντάντ και Τομπάγκο), που στηρίζονται στην οικονομική βοήθεια από την κυβέρνηση Μαδούρο, εκπροσωπήθηκαν στην ορκωμοσία του.

Η εφημερίδα The Times ανέφερε ότι σύμφωνα με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ο Υπουργός Άμυνας της Βενεζουέλας, Padrino López, είχε ζητήσει από τον Μαδούρο να παραιτηθεί διαφορετικά απειλούσε ότι θα παραιτηθεί ο ίδιος. Στις 15 Ιανουαρίου 2019 ο López ορκίστηκε πίστη στον Μαδούρο, δηλώνοντας του ότι τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων της χώρας είναι πρόθυμα «να πεθάνουν για να υπερασπιστούν αυτό το Σύνταγμα, αυτούς τους ανθρώπους, αυτούς τους θεσμούς και εσάς ως τον ανώτατο άρχοντα, Πρόεδρε της Βενεζουέλας».

Η Εθνοσυνέλευση ανακηρύσσει τον Χουάν Γκουαϊδό Πρόεδρο της Βενεζουέλας

Στις 5 Ιανουαρίου 2019 διορίστηκε Πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης της Βενεζουέλας, ο Χουάν Γκουαϊδό. Στη συνέχεια ξεκίνησε ενέργειες για τη δημιουργία προσωρινής κυβέρνησης δηλώνοντας ότι ακόμα και αν ο Μαδούρο ξεκινούσε τη νέα του θητεία στις 10 Ιανουαρίου 2019 (όπως και τελικά έγινε), η χώρα θα ήταν χωρίς έναν νόμιμα εκλεγμένο πρόεδρο. Εξ ονόματος της Εθνοσυνέλευσης δήλωσε ότι η Βενεζουέλα βρίσκεται σε μια de facto δικτατορία και σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και δεν έχει ηγέτη. Τέλος κάλεσε τις ένοπλες δυνάμεις να επιβάλλουν το Σύνταγμα και τους πολίτες να δείξουν εμπιστοσύνη και δύναμη και συνταχθούν μαζί του.

Στις 11 Ιανουαρίου έγινε μια μεγάλη συγκέντρωση στους δρόμους του Καράκας, στην οποία η Εθνοσυνέλευση ανακήρυξε τον Γκουαϊδό πρόεδρο της Βενεζουέλας, σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας και ανακοίνωσε τα σχέδιά της για την απομάκρυνση του Μαδούρο. Στη συγκέντρωση αυτή μίλησαν επίσης ηγέτες πολιτικών κομμάτων, εργατικών κέντρων και φοιτητές. Ο Νίκολας Μαδούρο χαρακτήρισε τον Γκουαϊδό ανώριμο ενώ η Υπουργός αρμόδια για τις φυλακές Iris Varela απείλησε ότι έχει διαλέξει κελί για τον Γκουαϊδό και του ζήτησε να ανακοινώσει άμεσα τα μέλη της κυβέρνησής του για να ετοιμάσει και για αυτούς τα κελιά τους. Η Εθνοσυνέλευση αρνήθηκε τις κατηγορίες για πραξικόπημα καθώς δήλωσε ότι ενήργησαν με βάση συγκεκριμένα άρθρα του Συντάγματος και ειδικότερα σύμφωνα με τα άρθρα 233, 333, και 350 του Συντάγματος. Ο Πρόεδρος του λεγόμενου Εξόριστου Ανωτάτου Δικαστηρίου της Βενεζουέλας (ενός δικαστηρίου που δημιουργήθηκε από την Εθνοσυνέλευση όταν ξέσπασε η συνταγματική κρίση το 2017), που είναι εξόριστος στον Παναμά, στήριξε επίσης τον Γκουαϊδό. Η Βραζιλία και η Κολομβία αναγνώρισαν τον Γκουαϊδό ως πρόεδρο της Βενεζουέλας όπως και ο Luis Almagro, Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών.

Λογοκρισία και έλεγχος των ΜΜΕ μετά την έναρξη της κρίσης

Μετά το ξέσπασμα της πολιτικής κρίσης στη Βενεζουέλα, τον Ιανουάριο του 2019, έχουν υπάρξει επανειλημμένα αναφορές κυρίως από χρήστες της κρατικής υπηρεσίας τηλεπικοινωνιών, της CANTV (Compañía Anónima Nacional de Telefonos de Venezuela), ότι έχει μπλοκαριστεί η πρόσβαση τους στην Wikipedia και σε social media όπως το Twitter, το Instagram και το YouTube.

Ειδικότερα μετά την ανακήρυξη του Γκουαϊδό ως Προέδρου της Βενεζουέλας από την Εθνοσυνεύλεση, αναφέρθηκε ότι δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση των κατοίκων της Βενεζουέλας, κυρίως όσων ήταν πελάτες της κρατικής υπηρεσίας τηλεπικοινωνιών, της CANTV στην Wikipedia σε όλες τις γλώσσες, για μια εβδομάδα, από τις 12 μέχρι τις 18 Ιανουαρίου 2019. Στις 21 Ιανουαρίου, την ημέρα της ανταρσίας της Εθνικής Φρουράς στην Cotiza, χρήστες της CANTV ανέφεραν ότι δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε μερικά social media όπως το Twitter, το Instagram και το YouTube. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας αρνήθηκε ότι είχε κάποια εμπλοκή σε αυτό το γεγονός. Την 23η Ιανουαρίου, όταν ο Γκουαϊδό ορκίστηκε πρόεδρος της Βενεζουέλας, αναφέρθηκε και πάλι από χρήστες της CANTV αδυναμία πρόσβαση στη Wikipedia, το Google Search, το Facebook, το Instagram και άλλα social media. Μπλοκάρισμα στην πρόσβαση στο διαδίκτυο συνέβη και στις 26 και 27 Ιανουαρίου.

Επανειλημμένα έχει μπλοκαριστεί και η πρόσβαση σε streaming πλατφόρμες όπως το Periscope, το YouTube, το Bing καθώς και σε κάποιες υπηρεσίες του Google όταν γίνονται συνεδριάσεις της Εθνοσυνέλευσης και ομιλίες του Γκουαϊδό. Και στις 27 Φεβρουαρίου διεκόπη η πρόσβαση στο Twitter, όπως και στις 4 Μαρτίου, όταν ο Γκουαϊδό επέστρεψε από τοπικό ταξίδι.

Επίσης στις 24 Ιανουαρίου η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών της Βενεζουέλας (National Commission of Telecommunications -Conatel) αφαίρεσε το ειδησεογραφικό κανάλι Canal 24 Horas, που ανήκει στην κρατική τηλεόραση της Χιλής, από την καλωδιακή και δορυφορική τηλεόραση της Βενεζουέλας. Το ίδιο έγινε στις 23 Φεβρουαρίου ημέρα που έγιναν επεισόδια στα σύνορα της Βενεζουέλας. Στις 22 Φεβρουαρίου αφαιρέθηκαν από την καλωδιακή και δορυφορική τηλεόραση της Βενεζουέλας τα κανάλια NatGeo και Antena 3, που μετέδιδαν τη συναυλία Venezuela Aid Live, που διεξήχθη στην Κολομβία, στην πόλη Cúcuta, κοντά στα σύνορα με τη Βενεζουέλα. Σκοπός της συναυλίας ήταν η άσκηση πίεσης στην κυβέρνηση Μαδούρο προκειμένου να ανοίξει τα σύνορα και περάσει η ανθρωπιστική βοήθεια για τους κατοίκους της Βενεζουέλας. Στη διάρκεια της συναυλίας διακόπηκε και η πρόσβαση των χρηστών της CANTV στο YouTube.

Ραδιοφωνικά προγράμματα διακόπηκαν όπως το πρόγραμμα του Cesar Miguel Rondón's, που είναι ένα με τη μεγαλύτερη ακροαματικότητα στη χώρα. Τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί δέχτηκαν απειλές ότι θα κλείσουν αν αναγνώριζαν τον Γκουαϊδό ως ενεργό ή προσωρινό πρόεδρο της Βενεζουέλας.